20 zł, Dożynki

Powiększ

Kod produktu: PAR_937

Ocena

Napisz opinię

Cena:121,00 zł

Opis produktu

Rewers: Korowód w strojach ludowych niosący plony. U góry półkolem napis: DOŻYNKI.

Awers: W centralnej części wizerunek orła ustalony dla godła Rzeczypospolitej Polskiej. Wokół orła wieniec dożynkowy z chlebem, warzywami i owocami przepleciony białą i czerwoną wstęgą. Z lewej strony oraz z prawej strony półkolem napis: RZECZPOSPOLITA POLSKA. U dołu napis: 20 ZŁ. Z lewej strony napisu półkolem oznaczenie roku emisji: 2004. Pod lewą łapą orła znak mennicy: m/w.

Projektant: Roussanka Nowakowska

Dożynki to ludowy zwyczaj praktykowany przez Słowian i plemiona bałtyckie. W czasach przedchrześcijańskich przypadało na równonoc jesienną. Obrzęd ten związany był z pradawnym kultem roślin, a potem z prymitywnym rolnictwem.

Ludowe dożynki obchodzone były w pierwszy dzień jesieni. W czasie dożynek dziękowano bogom za plony i proszono o jeszcze lepsze na następny rok. Obchody dożynek rozpoczynano wiciem wieńca ze zbóż, czerwonej jarzębiny, orzechów, owoców, kwiatów oraz wstążek. Dawniej umieszczano w nim także żywe zwierzęta, takie jak koguty, kaczęta, gęsi, co miało zapewnić zdrowy przychówek. Z czasem żywe zwierzęta zastępowano sztucznymi. Wieniec dożynkowy miał zaś najczęściej kształt korony lub koła. Uosabiał on zebrane plony oraz urodzaj. Zaszczyt niesienia wieńca w trakcie uroczystości przypadał najlepszej żniwiarce, która niosła go na głowie lub na rękach.

W czasach chrześcijańskich wieniec niesiono do kościoła na poświęcenie, a następnie udawano się do domu lub na dwór gospodarza dożynek. Tam umieszczano go w stodole, gdzie czekał do następnego siewu. W czasie nowego siewu ziarna ukruszone z wieńca wsypywano do worków z ziarnem siewnym.

Na przestrzeni dziejów oraz w zależności od regionu dożynkom towarzyszyły różne zwyczaje i praktyki, takie jak ostania garść, kępa czy też pas niezżętego żyta, pozostawianego po żniwach na polu dla ciągłości urodzaju. Pozostawione na polu kłosy miały różne nazwy, zależnie od regionu: na Mazowszu i Podlasiu zwano je „przepiórką” lub „brodą”, na wschodzie perepełką, w Małopolsce „kozą” a w Wielkopolsce „pępkiem”. Były one uroczyście ścinane przez najlepszego kośnika, a następnie wręczane najlepszym żniwiarkom, które dołączały je do wieńca. Równie istotny był ostatni zżęty snop żyta, który, celem udekorowania, przechowywano do Święta Godowego. Rytuał ten został później zastąpiony przez dekorowanie choinki – zwyczaj przejęty od Niemców. W czasie dożynek organizowano biesiady z poczęstunkiem i tańcami, dawniej poprzedzane rytualnymi obrzędami i modlitwami.

Pod koniec XIX stulecia zaczęto urządzać dożynki chłopskie i gospodarskie, które wzorowano na dożynkach dworskich. Były one organizowane przez bogatych gospodarzy dla ich domowników, rodziny i parobków, a także przez lokalne samorządy chłopskie, Kościół lub szkoły. Dożynki stawały się wówczas manifestacją chłopskiej dumy i odrębności.

Po II wojnie światowej dożynki nabrały charakteru politycznego, ponieważ za ich organizację wzięły się władze różnych szczebli, od gminnych aż do centralnych. Miały one służyć wyrażaniu poparcia dla władz komunistycznych i prowadzonej przez nich polityki rolnej. Mimo upolitycznienia dożynki zachowały jednak tradycyjny charakter i formę. Tradycyjnie bowiem odbywały się w okolicach równonocy jesiennej, a w ich trakcie odprawiano uroczyste pochody z wieńcami. Gospodarzem uroczystości nie był już jednak gospodarz, lecz I sekretarz partii komunistycznej (na szczeblu centralnym). Świadczy to o tym, że komunistyczne władze dostrzegły propagandowy potencjał tego tradycyjnego święta - dożynki miały podkreślać sojusz robotniczo-chłopski, istotny dla komunistów ze względów ideologicznych i politycznych.

Charakter dożynek zmienił się po 1980 roku, kiedy to stały się one świętem o charakterze religijnym (dziękczynnym) i w takiej postaci, łączącej tradycje ludowe i religijne, trwają do dziś. Miejsce dawnych, słowiańskich bogów zajęli chrześcijański i, przede wszystkim, Matka Boska. W ostatnim czasie można dostrzec, że dożynki stały się w Polsce częścią tzw. kultu maryjnego. Powszechnym zwyczajem dożynkowym stały się bowiem pielgrzymki do miejsc kultu religijnego, zwłaszcza sanktuariów maryjnych, w tym do sanktuarium na Jasnej Górze w Częstochowie. To właśnie na Jasnej Górze odbywają się największe uroczystości dożynkowe, w których biorą udział tysiące pielgrzymów oraz delegacje rolnicze z całego kraju. Uczestnicy ubrani w ludowe stroje przynoszą wieńce i chleby.

Dożynki, tak jak i inne święta pogańskie, przetrwały i zostały włączone w obrzędowość chrześcijańską. Dawne słowiańskie rytuały są wciąż kultywowane przez mniejszości wyznaniowe, które czczą słowiańskich bogów.