Awers monety: Wizerunki trzech czołgów. Z prawej strony u góry wizerunek orła ustalony dla godła Rzeczypospolitej Polskiej. U dołu napis: RZECZPOSPOLITA / POLSKA / 10 ZŁ / 2003. Pod lewą łapą orła znak mennicy: m/w.

Rewers monety: Wizerunek generała broni Stanisława Maczka. Z lewej strony oznaka rozpoznawcza 1. Dywizji Pancernej oraz półkolem napis: GEN. BRONI STANISŁAW MACZEK 1892-1994.

Projektant monety: Andrzej Nowakowski



Stanisław Maczek urodził się 31 marca 1892 roku w Szczerzecu pod Lwowem. Ukończył gimnazjum w Drohobyczu, a następnie w latach 1910-1914 studiował na Uniwersytecie we Lwowie polonistykę i filozofię ścisłą. W tych latach brał również udział w działalności niepodległościowej w Związku Strzeleckim. Pomimo tego, w chwili wybuchu pierwszej wojny światowej młody Stanisław Maczek w stopniu oficera rezerwy został powołany do armii austriackiej i wysłany na front włoski. W końcu po długich staraniach trafił do powstającego Wojska Polskiego. W 1918 roku został dowódcą kompanii ochotniczej z Krosna, z którą wziął udział w odsieczy Lwowa, a rok później w stopniu kapitana był dowódca „lotnej” kompanii szturmowej 4 dywizji piechoty, podczas walk w Małopolsce. W latach 1920-1921 dowodził batalionem szturmowym 1 Dywizji Jazdy (kawalerii). W tym czasie został również oficerem operacyjnym 5 dywizji piechoty, wtedy też został awansowany do stopnia majora. W latach 1921-1923 dowodził batalionem w 26 pułku piechoty we Lwowie. Następnie został skierowany na III kurs doszkalający w Wyższej Szkole Wojennej (w latach 1923-1924). W lipcu 1923 roku Stanisław Maczek otrzymał stopień podpułkownika WP. Po ukończeniu WSW zajmował w latach 1924-1927 odpowiedzialne stanowisko szefa Ekspozytury Oddziału II Sztabu Generalnego we Lwowie. Następnie w latach 1927-1928 był zastępcą dowódcy 76 pp. W Grodnie, a w latach 1929-1935 dowodził 81 pułkiem piechoty im. Stefana Batorego w Grodnie. W styczniu 1931 roku awansował do stopnia pułkownika dyplomowanego. Potem w latach 1935-1938 był dowódcą piechoty dywizyjnej w 7 DP w Częstochowie, a w 1939 roku został dowódcą 10 brygady kawalerii zmotoryzowanej, która znajdowała się wówczas w rejonie Bielska. Od tego czasu pułkownik dyplomowany Stanisław Maczek rozpoczął służbę w czołgu z proporczykiem dowódcy.

Pomimo to, że agresja niemiecka w dniu 1 września 1939 roku była dużym zaskoczeniem, dowodzona przez pułkownika Maczka brygada natychmiast włączyła się do działań bojowych w obronie kraju. Jego brygada walczyła od Wysokiej w regionie krakowskim, aż po Zboiska koło Lwowa. Żołnierze brygady pułkownika Maczka walczyli przeciwko niemieckim dywizjom – 4 lekkiej, 2 pancernej i 1 górskiej. Po wyczerpaniu możliwości walk w Polsce pułkownik Maczek otrzymał rozkaz przejścia brygady z bronią i całym sprzętem motorowym na Węgry. Po niezwykle zaciętych walkach na ziemiach polskich, w czasie których stan brygady zmniejszył się prawie o połowę, 19 września brygada w sile liczącej już tylko 1500 ludzi, w kolumnie uporządkowanej ze sprzętem, na czele ze swym dowódcą, przekroczyła granicę polsko-węgierską. Pułkownik Maczek zdołał wydostać się z internowania na Węgrzech i po wielu perypetiach udało mu się przybyć do Francji.
W okresie od listopada 1939 roku do lutego 1940 roku był dowódcą oddziałów WP w obozie organizacyjnym – francuskim Coetquidan, a od lutego 1940 roku do czerwca tego roku dowodził Lekką Dywizją Motorową (która była właściwie kontynuacją 10 brygady) i jednocześnie Obozem Wojsk Pancernych w St. Cecile. 15 listopada 1939 roku został awansowany do stopnia generała brygady. Generał Maczek wziął czynny udział wraz ze swą jednostką w walkach z Niemcami. Na czele swej jak ją nazywali Francuzi „10 Brigade Motorises Polonaise” walczył pod Campaubert-Mintigivrux i Montbard. Po kapitulacji Francji generał Maczek, tak jak jego podkomendni, pragnął jak najprędzej dostać się na Wyspy Brytyjskie, gdzie generał Sikorski organizował już oddziały Polskich Sił Zbrojnych. Po wielu trudach dotarł przez Tunis, francuskie Maroko i Gibraltar do Anglii.
W Wielkiej Brytanii generał był pochłonięty pracą organizacyjną, zbierał swoich żołnierzy, odtwarzał 10 brygadę kawalerii zmotoryzowanej i był jej dowódcą do lutego 1942 roku. Generał Maczek marzył o polskim korpusie pancernym, w ostateczności o nowocześnie wyposażonej dywizji pancernej. Naczelny Wódz doceniał znaczenie wojsk pancernych i zawsze podkreślał zasługi 10 brygady kawalerii, dowodzonej przez generała Maczka. Wreszcie na podstawie rozkazu Naczelnego Wodza z dnia 25 lutego 1942 roku, generał Maczek rozpoczął formalne formowanie 1 Dywizji Pancernej, pierwszej wielkiej „wymarzonej” jednostki nowoczesnej o wielkiej sile bojowej. Po dość długim okresie organizacji i szkolenia dywizja rozpoczęła 19 marca 1944 roku mobilizację materiałową, otrzymując 100% nowoczesnego sprzętu bojowego i kwatermistrzowskiego. Wczesniej, bo 13 marca generał Maczek i jego dywizja gościli marszałka Montgomery’ego, a 13 kwietnia generała Eisenhowera. 

1 sierpnia 1944 roku 1 DPanc. wylądowała na plażach Normandii, w okolicach Caen i weszła w skład 1 armii kanadyjskiej i jej 2 Korpusu. W okresie od 7 do 23 sierpnia brała czynny udział w bitwie pod Falaise, zakończonej zwycięstwem. Poprzez zdobycie i utrzymanie wzgórz 113 Chambois i 262 Mont Ormel polska dywizja zamknęła Niemców w kotle. Zwycięska bitwa 1 Dywizji Pancernej w operacji pod Falaise była wielką bitwą, w której walczyły jednocześnie wszystkie oddziały dywizji. Żołnierze polscy z dowódcą generałem Maczkiem na czele, wykazali podczas bitwy niezwykły hart ducha, wstrzymując rozpaczliwe próby przebicia się z okrążenia, dokonywane przez najlepsze dywizje niemieckie, takie m.in.: 1 Dywizja SS „Adolf Hitler” oraz 12 Dywizja SS „Hitlerjugend”. Po zwycięstwie generał Maczek otrzymał telegramy gratulacyjne od generała Crerara, dowódcy 1 armii kanadyjskiej i generała Simondsa, dowódcy korpusu, a czołowe czasopismo brytyjskiej broni pancernej „Tank”, zamieściło obszerny artykuł pt. „Wspaniała walka Polaków”.
Zaledwie tydzień po tej bitwie dywizja po uzupełnieniu strat ruszyła w pościg za nieprzyjacielem aż do Kanału Gandawa. 6 września polskie czołgi przekroczyły granice Belgii, po drodze odcinając jednostki niemieckie i zaskakując przygotowaną przez przeciwnika obronę kanałów, rzek, mostów i miast. 9 września dywizja dotarła do Kanału Gandawskiego, a 16 września zdobyły Gandawę. Tego samego dnia oddziały polskie przekroczyły granicę belgijsko-holenderską. Na szlaku bojowym dywizji dowodzonej przez generała Maczka były liczne miasta belgijskie i holenderskie, które zawdzięczały wyzwolenie żołnierzom polskim. Dużym wyczynem było zdobycie Bredy, gdzie podczas walk nie ucierpiała ludność cywilna. 

Z początkiem kwietnia 1945 roku dywizja ruszyła w kierunku granicy niemieckiej, dochodząc do niej 15 kwietnia. Od 17 kwietnia do 6 maja dywizja walczyła już na ziemiach niemieckich, kończąc swój marsz w Wilhelmshaven, gdzie 6 maja generał Maczek przyjął kapitulację dowództwa twierdzy i bazy Krigsmarine, floty „Ostfrisland”, 10 dywizji piechoty oraz 8 pułków piechoty i artylerii. Po ukończeniu działań wojennych generał Maczek został powołany na stanowisko dowódcy I Korpusu Polskiego w Szkocji, a dywizja przeszła do służby okupacyjnej na terenie Niemiec. 20 maja 1945 roku generał Stanisław Maczek został awansowany do stopnia generała dywizji, a od września tego roku został także dowódcą polskich jednostek wojskowych na obszarze Wielkiej Brytanii. Stanowisko to zajmował do 1947 roku, do momentu likwidacji Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie.
Generał Stanisław Maczek po demobilizacji pozostał poza Polską, przeczuwał co może go spotkać po powrocie do kraju, w którym władzę objęli komuniści. Odmówił powrotu, czego wynikiem było pozbawienie go obywatelstwa polskiego. Osiedlił się w Szkocji w Edynburgu. Niestety, z powodu zbyt krótkiej służby w armii angielskiej, nie przysługiwała mu emerytura żołnierska. By utrzymać rodzinę był zmuszony pracować jako barman w hotelu „Learmouth” w Edynburgu. Mundur generała zdobiły m.in. Krzyże: Srebrny, Złoty i Komandorski Orderu Wojennego Virtuti Militari, Krzyż Walecznych i Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami i wiele innych.
Dzięki zabiegom mieszkańców Bredy, otrzymał honorowe obywatelstwo Holandii. 11 listopada 1990 roku generał Stanisław Maczek został awansowany do stopnia generała broni.
Generał broni Stanisław Maczek zmarł 11 grudnia 1994 roku w wieku 102 lat. Został pochowany na cmentarzu żołnierzy Polskich w Bredzie.

Źródła własne, strona internetowa: nbp.pl/