Awers monety: u góry, na tle flagi ze stylizowanym napisem: SOLIDARNOŚĆ, wizerunek orła ustalony dla godła Rzeczypospolitej Polskiej. Centralnie, na tle stylizowanych wizerunków osób z rękami uniesionymi w geście zwycięstwa, wyodrębniona powierzchnia w kształcie koła, z logo XXX rocznicy powstania NSZZ „Solidarność”. 

Rewers monety: centralnie, na tle litery S, w której umieszczone zostały wizerunki osób z rękami uniesionymi w geście zwycięstwa, stylizowany napis: 1980, w układzie pionowym. Z lewej strony napis: POLSKI, z prawej strony napis: SIERPIEŃ. 

W drugiej połowie lat 70. kryzys systemu komunistycznego wkroczył w kolejną fazę. Mimo pewnej poprawy sytuacji i przyspieszenia rozwoju, gospodarka jednak się załamała. W tej sytuacji spłacanie zagranicznych kredytów czy też zaopatrzenie w podstawowe artykuły, takie jak energia, stawało się coraz trudniejsze, będąc zarazem wielkim obciążeniem dla systemu państwowego. Słabość tegoż systemu bezwzględnie obnażyła „zima stulecia” 1979 roku, kiedy to opady śniegu sparaliżowały niemal cały kraj. 

Jeszcze w 1976 roku władze próbowały ratować sytuację poprzez radykalne podwyżki cen, co spotkało się z ostrą reakcja społeczeństwa. Pod koniec czerwca w całym kraju wybuchła fala protestów i strajków, zaś w Płocku, Radomiu i Ursusie doszło do gwałtownych manifestacji ulicznych. 

W obliczu tak gwałtownego sprzeciwu władze wycofały się z zapowiadanych podwyżek. Niemniej uczestników protestów spotkały zmasowane represje, od bicia przez ZOMO poprzez zwolnienia z pracy aż po wysokie wyroki więzienia. Prześladowania te były kolejnym impulsem do konsolidacji środowisk opozycyjnych. Dwudziestego trzeciego września 1976 roku powołano Komitet Obrony Robotników, który pomagał represjonowanym. Wkrótce powstały kolejne ugrupowania opozycyjne, takie jak Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela, Studenckie Komitety Solidarności, Towarzystwo Kursów Naukowych, Wolne Związki Zawodowe, komitety chłopskie, Ruch Młodej Polski czy Konfederacja Polski Niepodległej. Z czasem opozycja zaczęła poszerzać zakres swojej działalności i oprócz pomocy represjonowanym zajęła się publikacją pism i książek w „drugim obiegu”, organizowaniem manifestacji itp. 

Kolejnym czynnikiem, który doprowadził do Sierpnia ’80 był wybór Karola Wojtyły na papieża 16 października 1978 roku oraz jego pierwsza wizyta w Polsce w roku następnym. Pielgrzymka wlała nadzieje w serca ludzi, dając im także poczucie jedności i siły z tego wynikającej. 

Widać zatem, że na przełomie lat 1979 i 1980 sytuacja była napięta, a społeczeństwo coraz bardziej niechętne wobec władzy oraz świadome swojej wartości. Iskrą, która spowodowała wybuch społecznego niezadowolenia stała się (kolejna) podwyżka cen, bowiem 1 lipca 1980 roku zdrożało mięso sprzedawane w stołówkach zakładowych. Wobec tego w całym kraju wybuchały kolejne strajki. Nie były one jednak skoordynowane i władzy udało się je szybko ugasić poprzez obietnice podwyżek płac. Sytuacja uległa zmianie 8 lipca, gdy w świdnickiej Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego powołano pierwszy Komitet Strajkowy, który miał reprezentować interesy strajkujących. W kolejnych dniach do protestu przyłączyły się dziesiątki zakładów z całej Lubelszczyzny. Strajkujący żądali już nie tylko podwyżek płac, lecz także zmian w funkcjonowaniu związków zakładowych i gwarancji bezpieczeństwa. Kiedy stanęła kolej i lubelskie MPK, o strajku dowiedziała się cała Polska. Do Lublina przybyła komisja rządowa na czele z wicepremierem Mieczysławem Jagielskim. W podpisanych z poszczególnymi komitetami porozumień zawarte były deklaracje zapewnienia bezpieczeństwa uczestnikom strajków oraz zapowiedź nowych, uczciwych wyborów do rad zakładowych. 

Po wygaśnięciu fali protestów na Lubelszczyźnie sytuacja była opanowana, przynajmniej według władz. Jednak po trzech tygodniach wybuchł strajk, który zmienił historię kraju. Po zwolnieniu z pracy Anny Walentynowicz, działaczki Wolnych Związków Zawodowych, strajk rozpoczęła załoga Stoczni Gdańskiej im. Lenina. Na czele strajku stanął inny działacz WZZ, zwolniony w 1976 roku Lech Wałęsa. Sformułował on trzy postulaty: przywrócenie zwolnionych do pracy, podwyżkę płac i zasiłków a także budowę pomnika upamiętniającego stoczniowców poległych w Grudniu 1970 roku. Szesnastego sierpnia dyrekcja zakładu zgodziła się spełnić te postulaty. W związku z tym Wałęsa zakończył strajk. Zakończenie protestu oznaczało jednak, że dziesiątki mniejszych zakładów pracy, które wsparły Stocznię zostaną zostawione na łasce władz. Dlatego też Wałęsa dał się przekonać kolegom i zmienił decyzję. Następnego dnia powstał Międzyzakładowy Komitet Strajkowy, który sformułował słynne 21 postulatów, z których najważniejszy żądał powołanie niezależnych od władz związków zawodowych. Nazajutrz własną listę 36 postulatów przedstawił MKS w Szczecinie, który koordynował protesty na terenie Pomorza Zachodniego. Obu komitetom już po kilku dniach podlegało po kilkaset strajkujących zakładów. Władza nie była w stanie spacyfikować protestów o takiej skali, ani za pomocą siły, ani obietnicami. Do protestujących wysłano więc komisje rządowe, które po długich negocjacjach zaakceptowały większość związkowych postulatów oprócz tego najważniejszego. 

W tym samym czasie strajk zaczął ogarniać kolejne regiony kraju i kolejne zakłady. Dwudziestego szóstego sierpnia objął Dolny, a po trzech dniach także Górny Śląsk. Wobec tego Biuro Polityczne KC PZPR uległo i zgodziło się na powstanie niezależnych związków zawodowych. 

Trzydziestego sierpnia podpisano porozumienie w Szczecinie, 31 sierpnia w Gdańsku, zaś 3 września w Jastrzębiu. Niemożliwe stało się faktem – władze komunistyczne zgodziły się na powołanie niezależnych, samorządnych związków zawodowych. 

Źródła: Łukasz Kamiński, IPN. 

WYSYŁKA MONETY NASTĄPI PO 15 WRZEŚNIA